Postulaty ws. zmian w ustawie

W poniższej publikacji przedstawiono zbiór postulatów zgłoszonych przez uczestników webinaru, który odbył się 8 listopada 2024 roku. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele różnych dyscyplin i dziedzin naukowych naukowych. Lista ma charakter otwarty. W związku z tym zachęcamy do nadsyłania kolejnych postulatów na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Podczas webinaru każdy uczestnik miał możliwość zaprezentowania swoich propozycji dotyczących zmian w obszarze nauki. Zgłoszone postulaty zostaną przekazane do Ministerstwa Nauki oraz innych organów odpowiedzialnych za kształtowanie polityki naukowej.

1. Wybory i kadencyjność

• Zmiana sposobu wyboru rektora: przejście z wyborów pośrednich (elektorskich) na bezpośrednie, z zachowaniem różnych wag głosów pracowników różnych grup. Uzasadnia to licznymi nieprawidłowościami w obecnym systemie wyborów elektorów oraz brakiem transparentności w momencie wyboru elektorów. Pracownik głosując na elektora nie wie, na którego kandydata na rektora elektor odda głos, co prowadzi do niepewności i potencjalnych nadużyć.
• Bezpośrednie wybory rektora: bezpośrednie wybory rektora wzmocnią demokrację na uczelni, zwiększą odpowiedzialność rektora wobec społeczności akademickiej oraz promują przejrzystość procesu wyborczego. Bezpośrednie wybory dają członkom społeczności akademickiej (studentom, pracownikom) realny wpływ na wybór rektora, co ma zapobiec patologicznym działaniom obecnym w systemie pośrednim.
• Kadencyjność dziekanów: ograniczenie sprawowania funkcji dziekana do dwóch kadencji, co ma na celu zmniejszenie ryzyka monopolu i stagnacji oraz zwiększenie odpowiedzialności dziekanów za podejmowane decyzje. Regularna rotacja dziekanów zmniejsza ryzyko nadużyć i promuje podejmowanie decyzji służących rozwojowi wydziału.
• Kadencyjność władz wybieralnych: konieczność kadencyjności jako warunku demokratycznego funkcjonowania uczelni. Kadencyjność władz wybieralnych ma na celu zapobieganie długotrwałemu utrzymywaniu władzy przez jedną osobę i promowanie odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

2. Przejrzystość i sprawiedliwość

• Przejrzysty podział subwencji: wprowadzenie przejrzystego i sprawiedliwego sposobu rozdziału subwencji na badania oraz publiczne raportowanie wykorzystania subwencji. Raport powinien zawierać imienny wykaz autorów z kwotami związanymi z kosztami publikacji finansowanymi z subwencji. Obecnie podział subwencji jest często uznaniowy i służy do utrudniania działalności osób niepopierających kierownika katedry czy dziekana.
• Jawność komisji punktacyjnych na szczeblu centralnym: ujawnienie nazwisk członków komisji decydujących o punktacji publikacji naukowych oraz transparentność zasad ich wyłaniania. Ma to na celu zwiększenie przejrzystości i uczciwości procesu oceny naukowej oraz zapobieganie nadużyciom i nieprawidłowościom.

3. Kryteria awansów naukowych

• Kryteria uzyskania tytułu doktora habilitowanego: ustalenie konkretnych, precyzyjnych kryteriów dla uzyskania tytułu doktora habilitowanego, co ma zapobiec patologiom i niesprawiedliwym decyzjom w procesie habilitacyjnym. Obecna ustawa oparta na uznawaniu badań za mające istotny wkład dla dyscypliny rodzi patologie i niszczy kariery naukowe.
• Zniesienie kolokwium habilitacyjnego: likwidacja kolokwium habilitacyjnego, które jest formą publicznego linczu niewygodnych kandydatów. Kolokwium habilitacyjne jest często wykorzystywane do celowego niszczenia i poniżania kandydatów.
• Zniesienie wymogu staży zagranicznych: wymóg staży zagranicznych dyskryminuje kobiety/matki naukowców, co jest niezgodne z zasadami równego traktowania. Jako samotna matka dwóch małych dzieci, nie może sobie pozwolić na taki staż, co jest formą dyskryminacji.

4. Struktura i organizacja uczelni

• Likwidacja Rad Dyscypliny: powrót do Rad Wydziału, ma poprawić komunikację i przejrzystość działań władz wydziału. Regularne spotkania na Radach Wydziału umożliwiają otwartą wymianę informacji między władzami wydziału a pracownikami.
• Zniesienie profesur belwederskich: wprowadzenie konkursu na profesury zgodnie z zapotrzebowaniem instytutów, ma zwiększyć elastyczność i dostosowanie do potrzeb uczelni. Profesury powinny być przyznawane na podstawie konkursu, a nie dożywotnio.
• Ruchome etaty naukowe i dydaktyczno-naukowe: uelastycznienie dysponowania stanowiskami na uczelniach, ma poprawić efektywność i motywację pracowników naukowych. Obecne etaty dydaktyczno-naukowe prowadzą do tego, że naukę uprawia się prywatnie, na koszt własny, co obniża poziom nauki.
• Zmiany w administracji uczelni: redukcja administracji i zwiększenie przejrzystości struktury administracyjnej, ma na celu oszczędności i lepsze wykorzystanie środków na naukę i stypendia. Administracja powinna być przejrzysta i ustalona w ustawie, z możliwością zatrudniania większej liczby pracowników w większych uczelniach.

5. Finansowanie i wsparcie

• Opłaty za konferencje i wyjazdy badawcze: uproszczenie procedur i zwrot kosztów za konferencje i wyjazdy badawcze, ma ułatwić pracownikom naukowym udział w takich wydarzeniach. Obecnie procedury są skomplikowane, a zwrot kosztów późny.
• Dodatek funkcyjny dla przewodniczących zespołów badawczych: wprowadzenie dodatków funkcyjnych dla przewodniczących zespołów badawczych oraz opiekunów kół naukowych, co ma zwiększyć motywację do pełnienia tych funkcji.
• Nagrody rektora: nagrody rektora za osiągnięcia w pracy zawodowej powinny być przyznawane przez komisję powołaną przez Senat, co ma zwiększyć transparentność i sprawiedliwość w przyznawaniu nagród.

6. System punktacji i oceny

• Krytyka systemu punktacji: wątpliwości co do jakości nauki wynikającej z systemu punktacji, który prowadzi do nadmiernej ilości publikacji kosztem ich jakości. Punktacja publikacji naukowych miała na celu zwiększenie intensywności i jakości badań, ale w rzeczywistości prowadzi do psychozy i nadmiernej produkcji publikacji.
• Przedyskutowanie „punktozy”: podjęcie dyskusji nad systemem punktacji, który wytwarza atmosferę korporacyjnych nacisków i prowadzi do anomalii w naukach humanistycznych. System punktacji prowadzi do publikowania w języku angielskim kosztem jakości i treści publikacji.

7. Szkoły doktorskie i opieka promotorska

• Zniesienie szkół doktorskich: powrót do opieki promotorskiej i tworzenie kolegiów doktorskich związanych z projektami naukowymi, co ma zwiększyć interdyscyplinarność i efektywność kształcenia doktorantów. Szkoły doktorskie powinny być zastąpione przez kolegia doktorskie tworzone przez osoby na profesorskich stanowiskach.
• Urlopy macierzyńskie i tacierzyńskie: prawo do urlopu macierzyńskiego i tacierzyńskiego w trakcie pisania doktoratu, co ma zapewnić równe traktowanie doktorantów-rodziców.

8. Indywidualne Studia Międzydziedzinowe (ISM)

• Informacja na dyplomie: na dyplomie ukończenia studiów powinna znajdować się informacja o ukończeniu studiów w trybie ISM (Indywidualnych Studiów Międzydziedzinowych). Obecnie informacja ta znajduje się jedynie w aneksie do dyplomu, co studenci postrzegają jako krzywdzące. Dyplom powinien jasno wskazywać, że student ukończył studia w trybie ISM, co podkreślałoby interdyscyplinarny charakter ich wykształcenia.
• Ankiety studenckie: ankiety studenckie powinny być imienne i opisowe, a nie anonimowe. Anonimowość ankiet prowadzi do braku odpowiedzialności za udzielane odpowiedzi i może zniekształcać rzeczywisty obraz oceny zajęć i wykładowców.
  

9. Postulaty zmian konkretnych fragmentów ustawy PoSzWiN

Zmiany do art. 31 ust. 4

• Obecny zapis: W głosowaniach w sprawach, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 8, biorą udział członkowie senatu, a w przypadku, o którym mowa w art. 28 ust. 4 - członkowie innego określonego w statucie organu uczelni, o którym mowa w art. 17 ust. 2, będący profesorami i profesorami uczelni. Uchwały są podejmowane w obecności co najmniej połowy statutowej liczby tych członków.
• Propozycja zmiany: W głosowaniach w sprawach, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 8, biorą udział członkowie senatu, a w przypadku, o którym mowa w art. 28 ust. 4, członkowie innego określonego w statucie organu uczelni, o którym mowa w art. 17 ust. 2, posiadający stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora.
• Uzasadnienie: Zmiana ta ma na celu zapewnienie, że w ważnych głosowaniach dotyczących spraw uczelni biorą udział osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje naukowe, co ma zwiększyć jakość podejmowanych decyzji.

Zmiany do art. 365 ust. 2

• Obecny zapis: Utrzymanie i rozwój potencjału badawczego, w tym:
  • a) prowadzenie działalności naukowej,
  • b) realizację inwestycji w obszarze działalności badawczej,
  • c) kształcenie w szkole doktorskiej,
  • d) komercjalizację wyników działalności naukowej oraz know-how związanego z tymi wynikami,
  • e) program "Inicjatywa doskonałości - uczelnia badawcza",
  • f) program "Regionalna inicjatywa doskonałości",
  • g) rozwój zawodowy pracowników naukowych w instytutach PAN, instytutach badawczych oraz instytutach międzynarodowych.
• Propozycja zmiany: Utrzymanie i rozwój potencjału badawczego, w wysokości nie mniejszej niż 15% otrzymanej subwencji, w tym:
  • a) prowadzenie działalności naukowej,
  • b) realizację inwestycji w obszarze działalności badawczej,
  • c) kształcenie w szkole doktorskiej,
  • d) komercjalizację wyników działalności naukowej oraz know-how związanego z tymi wynikami,
  • e) program "Inicjatywa doskonałości - uczelnia badawcza",
  • f) program "Regionalna inicjatywa doskonałości",
  • g) rozwój zawodowy pracowników naukowych w instytutach PAN, instytutach badawczych oraz instytutach międzynarodowych,
  • h) postępowania awansowe nauczycieli akademickich.

Uzasadnienie: Propozycja ta ma na celu zapewnienie, że co najmniej 15% otrzymanej subwencji będzie przeznaczone na rozwój potencjału badawczego, co ma wspierać działalność naukową i rozwój zawodowy pracowników naukowych.

Opracowanie dr hab. Piotr Grudowski prof. PG

*Grafika wygenerowana przez Canva