W związku z licznymi pytaniami kierowanymi do Fundacji, udostępniamy publikacje dr hab. Anny Chorążewskiej prof. UŚl, w których została podjęta bardzo ważna dla środowiska naukowego tematyka dotycząca ochrony wyników pracy oraz zawodu naukowca jako zawodu zaufania publicznego.
Konstytucyjna wolność badań naukowych i ochrona owoców pracy twórczej Twórców Nauki
Konstytucyjna wolność badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników obejmuje swym zakresem nie tylko wolne od ingerencji państwa uprawnienie do podejmowania działalności naukowej, ale także gwarancję praw własności do owoców tej aktywności twórczej człowieka jako służących mu „dóbr niematerialnych”. Ochrona taka powinna przysługiwać badaczowi niezależnie od tego, czy sposób wyrażenia wyników badań wykazuje zdolność do ustalenia jako samodzielny utwór lub dzieło wkładowe doń. Podstaw prawnych tak zdefiniowanej treści wolności naukowej poszukiwać należy w art. 73 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 i art. 21 ust. 1 oraz art. 32 Konstytucji RP. Te przepisy poddane systemowej wykładni formułują wiążący ustawodawcę konstytucyjny standard ochrony praw twórcy, tworząc jednocześnie podstawy do wyinterpretowania z nich odnośnej treści publicznego prawa podmiotowego. Realizacji tak rozumianego prawa podmiotowego jednostka może dochodzić bezpośrednio przed sądem.
1) Anna Chorążewska, Artur Biłgorajski, Konstytucyjna wolność badań naukowych a ochrona pracy naukowej. Studium przypadków z nauk ścisłych eksperymentalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2018
http://wydawnictwo.us.edu.pl/sites/wydawnictwo.us.edu.pl/files/konstytucyjna_wolnosc_badan_czw_st.pdf
https://sbc.org.pl/Content/422553/konstytucyjna_wolnosc_badan_naukowych.pdf
2) Konferencja: Przyszłość badań naukowych w świetle prawa autorskiego, kodeksów etycznych naukowców oraz kryteriów ocen jakości badań, Katowice, 31 stycznia–1 lutego 2020 r., Przegląd Prawa Konstytucyjnego nr 3 (55)/2020,
https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/55/ppk5500.pdf oraz
https://czasopisma.marszalek.com.pl/pl/10-15804/ppk , w tym:
- Sprawozdanie: Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt.: Przyszłość badań naukowych w świetle prawa autorskiego, kodeksów etycznych naukowców oraz kryteriów ocen jakości badań, Katowice, 31 stycznia–1 lutego 2020 r., Przegląd Prawa Konstytucyjnego nr 3 (55)/2020,
https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/55/ppk5510.pdf
- Anna Chorążewska, Scientific Creation as a Constitutionally Protected Category and the Rules of Collective Attribution of Authorship to Scientific Works in Exact Sciences, Przegląd Prawa Konstytucyjnego Nr 3 (55)/2020, DOI:
https://doi.org/10.15804/ppk.2020.03.02; https://czasopisma.marszalek.com.pl/pl/10-15804/ppk/948-ppk-2020/ppk-20203/5929-ppk2020302
3) Anna Chorążewska, Konstytucyjne prawa osobiste i majątkowe twórców nauki de lege lata i de lege ferenda. Zagadnienia konstrukcyjne w kontekście uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka, Przegląd Prawa Konstytucyjnego Nr 3 (67)/2022, DOI:
https://doi.org/10.15804/ppk.2022.03.03; https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/67/ppk6703.pdf
4) Anna Chorążewska, Ivana Stanimirova, Kamil Oster, Ethics and IPR - Much Needed Legal Solutions for Tomorrow, Journal of Intellectual Property Rights Vol 28, November 2023, pp 518-528 DOI: https://10.56042/jipr.v28i6.1917;
https://or.niscpr.res.in/index.php/JIPR/article/view/1917/2088
5) Anna Chorążewska, Adam Proń, Intellectual Property Rights and Scientific Authorship: Legal and Ethical Considerations. Case Study in Hard Sciences and Natural Sciences, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2024, w druku;
Zawód naukowiec jako zawód zaufania publicznego
Termin "zawód zaufania publicznego" jest w Polsce terminem konstytucyjnym. Konstytucja stanowi, że ustawodawca może tworzyć zawody zaufania publicznego. Samorząd zawodu zaufania publicznego, w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony, jest uprawniony do reprezentowania interesów osób wykonujących takie zawody, a ponadto do sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu. W poniższych pracach wykazano, że zawód naukowca spełnia przesłanki zawodu zaufania publicznego. Naukowcy prowadzący profesjonalną działalność badawczą w instytucjach systemu szkolnictwa wyższego i nauki tworzą międzynarodową społeczność naukową. Na różnych szczeblach jurysdykcyjnych społeczność ta została powszechnie upoważniona do określania zasad etyki w nauce i deontologii zawodu naukowca. Zadanie nadzorowania właściwego prowadzenia badań przez naukowców jako osoby zaufania publicznego powierzono z kolei komisjom etycznym i komisjom dyscyplinarnym utworzonym w systemie nauki na czele z Komisją Etyki w Nauce przy PAN. W poniższych pracach analizujemy obowiązujące w środowisku naukowym zasady poszanowania praw własności intelektualnej przy publikowaniu wyników badań, a następnie, na podstawieni analizy wyników ankiety, wyjaśniamy, czy zasady te są znane i stosowane w międzynarodowym środowisku akademickim.
1) Anna Chorążewska & Jerzy Dajka, Limits of the freedom to perform the research profession and significance of research ethics and researcher's deontology. A case study of respect for intellectual property rights when publishing research results – part I, ASEJ Scientific Journal of Bielsko-Biala School of Finance and Law, Volume 27, No 4 (2023), pp 14-23 DOI:
https://doi.org/10.19192/wsfip.sj4.2023.2
2) Anna Chorążewska & Jerzy Dajka, Limits of the freedom to perform the research profession and significance of research ethics and researcher's deontology. A case study of respect for intellectual property rights when publishing research results – part II, ASEJ Scientific Journal of Bielsko-Biala School of Finance and Law, Volume 28, No 1 (2024), pp 1-17
https://doi.org/10.19192/wsfip.sj1.2024.1
